Wikidata:SPARQL query service /Wikidatako datuak kontsultatzeko zerbitzua (azalpen txiki bat)

This page is a translated version of the page Wikidata:SPARQL query service/A gentle introduction to the Wikidata Query Service and the translation is 99% complete.

Sarrera txiki bat Wikidatako datuak kontsultatzen ikasteko (Wikidata Query Service)

Honelako galderarik bururatu zaizu inoiz?

Zein dira emakume alkatea duten munduko hiri handienak?
Zeintzuk dira Berlindik gehienez 100 km-ra dauden aireportuak?
Nortzuk ziren Genghis Khanen ondorengo ezagun guztiak?

Wikidatak baditu erantzunak.

Zer da Wikidata?

Wikidata ezagutza-biltegi handi bat da. Wikidataren atzean dauden ideia eta kontzeptuei buruz azalpen bat irakur dezakezu, gure “…ll–Wdiplomata:Sarrera–orriaren sarrera”ren gainean. introduction page.

Nola egin kontsulta bat?

Horrelako galderak egiteko SPARQL kontsulta-lengoaia erabiltzen da. Hori teknikoegia edo konplexuegia dela uste baduzu, ez kezkatu. Sarrera xume honetarako ez duzu SPARQL ikasi beharrik izango. besterik gabe, kontsulta adibide batzuk eta horiek nola editatu aztertuko dugu.

Zer da kontsulta bat (query bat)?

Kontsulta-sistema informatikoek ulertu eta erantzun dezaketen galdera berezi bat da. Adimen artifizial batekin elkarreraginean ari ez bazara, ikasi beharko zenuke horrelako galderak egiten.

Dohanik erabil ditzaket datu horiek?

Bai. Edonork erabil dezake Wikidata, datu guztiak jabari publikoan daudelako (CC0).

Eta orain zer?

Adibide sinple batekin hasiko gara, zerbitzu hori nola erabili erakusteko. Pixkanaka, adibide landuagoak ikusi ahala, kontsultak egiten ikasiko duzu. Baietz!

Nola erabili Wikidata kontsulta sinple batean

Ikus dezagun adibide sinple bat, munduan ezagutzen diren katu guztien zerrenda nola lortu erakusten duena.

Munduko katu guztien lista lortu ezazu

Erabili URL hau Kontsulta Zerbitzura iristeko: https://query.wikidata.org

Egin klik Adibideak aukeran
Aukeratu Katuak leiho berrian agertzen den zerrendan
Egin klik Exekutatu kode-koadroaren azpian

Horrek Interneteko katu ospetsu eta ezospetsu guztien zerrenda eman digu, edo, behintzat, Wikidatak ezagutzen dituenak. Hau bikaina da gizakatua bazara baina ez, nolabait, gizatxakurra bazara.

Eta txakurrekin nahi badut?

Txakurren lista nahi baduzu (edo beste edozerena), bi modu daude zure kontsulta editatzeko:

Erabil ezazu Eskaera LaguntzaileaQuery Helper "katu" ordez "txakur" jartzeko:
Editatu eskuz kontsulta Wikidatako artikulu bakoitza kode baten bidez identifikatzen da. Kode hori Q146 da “katuarentzat”. Txakurrari dagokion kodea aurkitzeko, Wikidatan bila dezakezu:

Erabili auto-osaketa (bukaeran azalduko da)
Hasi "Katu" adibidearekin, ezabatu ezazu "Q146"
Jarri kurtsorea "wd:" ondoren
idatzi "Txakur" "wd:" ondoren
Sakatu Ctrl+Space
Erabili gora/behera geziak; Enter jotzen duenean, Q144 jarriko da haren ordez.
Oharra: bilaketaren emaitzak interfazearen hizkuntzaren araberakoak dira.

Joan zaitez hona: https://www.wikidata.org
Idatz ezazu “Txakur” bilaketa-koadroan
Egin klik goitibeherako menuaren lehen emaitzan
Ikusi ezazu irekitzen den Wikikidata orrian zein den “txakur”-ren item-zenbakia (Q144)

Zure kontsulta “katu”-tik “txakur”-rera aldatzeko, Q146 ordez Q144 jarri besterik ez duzu egin behar SPARQL kontsulta-editorean.

Exekuta ezazu programa, eta Interneten zakur famatu eta ezezagun guztien zerrenda bat agertuko zaizu.

Kontsultaren tripak ulertzen

Orain, azter dezagun galderaren kodea, edozein objektu bilatu ahal izateko (adibidez, txakurrak, planetak, herrialdeak, abestiak):

#Cats
SELECT ?item ?itemLabel
WHERE
{
	?item wdt:P31 wd:Q146 . 
	SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "en" }
}

SELECT Kontsulta batek zerbait aukeratzen du (SELECTs). benetan zer hautatu eta erakutsi nahi den aurrerago deskribatuko da, baina oraingoz markatzaileak (edo aldagaiak) bakarrik adierazten dira. Aldagaien izenak dira ?item eta ?itemLabel. Galdera-ikur batekin hasten den edozer aldagaitzat hartuko da.
?item Hori da bilatzen dugun item-lista. Gure kasuan katu ospetsuen lista litzateke. Wikidatako artikuluak hizkuntza askotan erabil daitezke, ia 300 hizkuntzatan. Izan ere, ez dugu uste munduan dena ingelesa bakarra dela, gainerako hizkuntza guztiak ingelesaren kasu bereziak baino ez direla, artikuluak hainbat hizkuntzatan erabili ahal izateko moduan gordetzen dira. Kontzeptu bakoitzak zenbaki bat dauka. Q146 katuaren kontzeptua da, Q64 Berlin da Alemaniakoa, Q42 Douglas Adams idazlea, eta horrela jarraitzen da. Pista: ?item aldagai bat da, izena guk aukeratu dugu kontsultan erabiltzeko. Beste edozer izan zitekeen, esaterako:
?itemLabel gizakiok hobeto ulertzen ditugu hitzak zenbaki hutsak baino. Etiketa (label) bat artikulu baten izena da giza hizkuntza batean, e.g. Ingelesa (edo esperantoa, edo japoniera, edo euskara…). Gure kontsultan etiketak erakutsi nahi ditugunez, Q1371145 “Socks” gisa ager dadin (Bill Clintonen eta bere familiaren katua). Etiketa-zerbitzuari buruzko xehetasun zehatzak: User manual.
WHERE { Hori da WHERE klausula kontsultan. Hona hemen placeholder horietan definitzen duguna. WHERE klausula irekitzeko giltza batekin hasten da {, eta bukatzen da ixteko giltza batekin }.
wdt:P31 Hori da subjektuaren predikatua (propietatea). Sagua gainetik pasatzerakoan, HONAKO HAU DA dela ikusiko duzu .

wd:Q146 . Hori da objektua. Sagua gainetik pasatzerakoan, KATU dela ikusiko duzu.

Hori guztia ez da oso ulergarria. Kontsulta euskaraz adierazteak lagun dezake:

“Emaistazu zerrenda bat artikulu eta haien etiketekin, non artikuluak katuak diren. Gero, sortu artikuluen etiketak emandako hizkuntzaren arabera.”

Gure adibideetan erabiltzen dugun kodearekin, Interneteko katu ospetsu eta ez hain ospetsuen zerrenda erakutsiko dizugu. Kontsulta hori erraz alda daiteke txakurrentzako antzeko zerrenda bistaratzeko, adibidez.

Testutik SPARQLra pasatzen

Ondoko animazioek tripletak hizkuntza naturalean nola idatzi eta SPARQL kontsulta nola bihurtu erakusten dute.

Tracked in Phabricator
Task T203320#4812049

Aldagaiak ? -rekin hasten dira, itemak wd: -rekin eta propietateak wdt: -rekin, eta orduan erabili Ctrl+Space (edo Ctrl+Alt+Space edo Alt+Enter) teklatuko laburdurak autobetetzeko funtzioa aktibatzeko, azken biak Wikidataren benetako identifikatzaileekin ordezkatzen dituena.

Erabiltzailearen interfazean murgiltzen

Nola aldatu emaitzak erakusteko hizkuntza?

Bilaketa-tresna horren bidez, kontsulta sinpleak edo agregatuak, konposatuak, habiaratuak eta konplexuak pertsonalizatu eta bilatu ez ezik, edozein hizkuntzatan ere bila daiteke eta edozein hizkuntzatan erakus ditzake emaitzak.

Aldatu hizkuntza lehenetsiaren kodea (“en” ingelesa) eta beste edozein hizkuntza kode; esaterako, “ja” japonierarako, edo “eu” euskararako.

#Cats  
SELECT ?item ?itemLabel WHERE
{
     ?item wdt:P31 wd:Q146 .
     SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "ja" }
}

Nola aldatu emaitzak erakusteko ordena?

Agertzen diren elementuen ordena erraz alda daiteke interfazean. Egin klik bilaketaren emaitzen zutabe garrantzitsuetan, sailkapen-ordena pertsonalizatzeko:

==== Nola aldatu erabiltzaile-interfazearen hizkuntza?

====

Egin klik English hitzean, eta bistaratuko den zerrendan hautatu hizkuntza:

Kontuan izan erabiltzailearen interfazea hautatutako hizkuntzara aldatu dela:

Baina katuen argazkiak nahi ditut! Nola bilatu irudiak?

Orain arte, taula gisa ikusi ditugu kontsulten emaitzak. Proba ditzagun irudi batzuekin:

Egin klik “Adibideak” botoian, eta aukeratu “Katuak irudiekin” adibidea. Egin kontsulta eta katu irudiak ageriko dira pantailaren beheko erdian.

Horrek irudi gisa erakusten ditu emaitzak, taula baten ordez. Datuak nola agertzen diren eskuz alda dezakezu emaitzaren beheko eskuineko izkinan dagoen "Display" menua erabiliz. Saiatu menua “Table”-ra aldatzen, taula-ikuspegi batean emaitza bera ikusteko.

Ikus dezagun zer den berria kontsultan, aurreko kapituluko kontsultarekin alderatuta. Euskaraz esanda, hauxe esango nuke: “Eman katuekin zerikusia duten elementu guztiak. Eman elementu bakoitzaren irudia ere. Eta, bide batez, emaitza irudi-lauki-sare gisa erakustea, ez taula gisa.

#defaultView:ImageGrid Iruzkin bat dirudiena kontsultaren emaitza irudi gisa erakusteko instrukzioa da, taula baten ordez.
?x1 Horrek esan nahi du edozein predikaturi egiten diogula kontsulta, ez soilik “instance of / honako hau da”-ri. Pentsa dezatela “depicts / honako hau irudikatzen du” (P180) edo “is named after / honen izena darama” (P138) bezalako predikatuetan. Ez gara ?x1 erabiltzen ari kontsultako beste inon, eta horrek esan nahi du plazeboak “ez dit axola zein den predikatua, eman katu batek subjektu gisa dituen emaitza guztiak” esan nahi duela.
OPTIONAL giltza ikurren barruan, emaitzari aukerako datuak eransten dizkion beste agindu bat ikusten da. ?item markatzailea berrerabili egiten da, eta P18 predikatuarekin (esanahia: “(badu) irudia” eta ?pic markatzaile berriarekin konbinatzen da. Adierazpena AUKERAKOA izateak esan nahi du itemek ez dutela nahitaez P18 predikatu bat izan behar zerrendan agertzeko, eta ?pic delakoa hutsik egon daitekeela.

Nola partekatu kontsulta beste batzuek erabil dezaten?

Kontsulta beste norbaitekin partekatu nahi baduzu —adibidez, sare sozialetan—, esteka labur bat sor dezakezu kontsulta egiteko.

Kontsulta osatu
Egin klik LINK ikonoan:

Hor agertzen den URLa kopiatzen du. Hau da kontsultaren URLa.

Mapetan gauzak bilatzea

Kontsultaren emaitzak ikusteko modu gehiago daude. Kontsultak geokoordenatuak eskatzen baditu, emaitzak mapa batean bistara daitezke.

Begira ezazu lighthouses in Norway-ren adibide . Kontsulta egiten duzunean, Norvegiako kostaldean itsasargien kokapena markatzen duten puntu gorriak ikusiko dituzu.

Arakatzailearen elkarrizketa erabiltzen

Kontsulta baten emaitzak kargatu ondoren, luparen ikonoa ikus dezakezu emaitza bakoitzean. Ikono horretan klik egitean, arakatzailearen elkarrizketa (Explorer dialog) irekitzen da.

Arakatzailearen elkarrizketa lehenetsiak nodo bakar bat erakusten du, emaitza hori adierazten duena. Nodoaren azpitik, "Outgoing" aukera ikus daiteke. Horrek esan nahi du edozein nodotan klik egiteak nodo horren propietate guztiak zabalduko dituela, Wikidataren ezagutza-base osotik. Aldiz, ‘Incoming’ aukeratuta, kontzeptu horretara objektu moduan heltzen diren propietateak erakutsiko dira. Hainbat elementu eta horien propietateen arteko erlazio guztiak aztertzeko modu bat da, Wikidata erabiliz.

Arakatzailearen zenbait elkarrizketa batera ireki daitezke, eta, horri esker, kontsulta baten baino gehiagoren emaitzak aldi berean konpara ditzake. Esploratzailearen elkarrizketak ere badu tresna-barra bat beheko eskuineko izkinan, eta hainbat ikuspegi (grafikoa, zuhaitza, mapa, taula, etab.) aldatzeko erabiltzen da.

There is even more

Badira beste aukera batzuek emaitzak erakusteko:

Kuskuseatu adibideetan eta esperimentatu!

Autobetetzea

Editorean, kontsultako kodean edozein puntutan Ctrl+Space tekla-laburdurak erabil ditzakezu, eta kodea osatzeko iradokizun egokiak jasoko dituzu; horrelakoetan aukeratu iradokizun zuzena up/down gezi-teklekin, eta Enter tekla sakatu gero.

Adibidez, SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "en". } idatzi beharrean, SERV bakarrik idatz dezakezu eta autobetetzearekin dena osatuko duzu, martxan jartzeko moduan. Enter sakatu, besterik gabe. (Formatua zertxobait desberdina izango da, baina horrek ez du axola.)

Eta autobetetzeak bilaketetan ere lagunduko dizu. Wikidatako aurreizkietako bat idazten baduzu, esate baterako, wd: edo wdt:, eta ondoren letra batzuk idatziz gero, Ctrl+Space tekla-konbinazioak lagunduko dizu. wd: dagoenean kontzeptuak bilatuko ditu, eta wdt: dagoen tokian propietateak eskainiko dizkizu . Adibidez, Johann Sebastian Bach (Q1339) eta father (P22) kontzeptuak bilatu beharrean, idatz dezakezu wd:Bach eta wdt:fath eta orduan aukeratu autobetetze-aukerarik onena. (Testuko zuriuneekin ere funtzionatzen du horrek, adibidez: wd:Johann Sebastian Bach.)

Tracked in Phabricator
Task T203320#4812049

NB: ChromeOS ets MacOS erabiltzailentzat: beste tekla-konbinazio hauek ere ibiliko dira: Ctrl+Alt+Space and Alt+Enter.

Eta orain nora jo?

Segur aski, orain moldatu zaitezke Wikidatako Kontsulta-Zerbitzuarekin. Interfazea arakatzea eta kontsultetako balioak aldatzea norberaren galderak Wikidatan egiten ikasteko modu egokia izan daiteke.